Jak rozpocząć odkrywanie historii rodziny i poszukiwanie przodków w gminie Zakliczyn?

Poszukiwanie swoich korzeni może być fascynującą podróżą w czasie, otwierającą drzwi do historii własnej rodziny, która dla każdego będzie podążała innymi torami. W niniejszym artykule znajdziesz wskazówki dotyczące rozpoczęcia poszukiwań genealogicznych ze szczególnym uwzględnieniem Gminy Zakliczyn (powiat tarnowski).

Genealogia według słownika PWN to:

Genealogia [gr., ‘rodowód’], nauka pomocnicza historii o stosunkach pokrewieństwa między ludźmi, służy przede wszystkim biografistyce

Często jednak genealogia to tylko wstęp to dużo szerszego zgłębiania historii rodziny, które znacznie wykracza poza stworzenie drzewa genealogicznego – dla wielu pasjonatów oznacza to zdobycie jak największej ilości informacji o tym jak żyli nasi przodkowie i krewni? Jak wyglądali, gdzie mieszkali, co robili, jacy byli?

Zbieranie informacji rodzinnych i sąsiedzkich

Członkowie rodziny i sąsiedzi, szczególnie Ci najstarsi

Każda rodzina ma swoją unikatową historię, pełną fascynujących opowieści, rodzinnych legend i niezwykłych losów przodków. Rozpoczynając poszukiwania genealogiczne, warto zacząć od rozmowy z najstarszymi członkami rodziny. Mogą oni posiadać cenne informacje na temat przodków, miejsc, w których mieszkali, rodzinnych przekazów, a także różnych anegdotek.

W mniejszych miejscowościach równie cennym źródłem wiedzy są również najstarsi żyjący sąsiedzi naszej rodziny. Dawniej ludzie, żeby przetrwać trud tamtych czasów musieli sobie pomagać, a relacje między sąsiadami często przekraczały granice sąsiedzkie, stając się niemal rodzinne.

Warto te wszystkie informacje spisać lub nagrać na dyktafon – pamięć jest ulotna, a przecież poza datami urodzin/małżeństwa/śmierci, z których zbudowane jest drzewo genealogiczne, warto też zachować pamięć o tym jakimi ludźmi byli nasi krewni.

Stare dokumenty i zdjęcia

Na strychach i w starych szafach często kurzą się stare dokumenty i zdjęcia, które przechowują historie dawnych czasów. W obecnych czasach to nie problem zrobić kopię – telefonem, aparatem czy skanerem. Często właściciele takich archiwaliów sami już nie pamiętają jak bogaty jest ich zasób. Przy remontach, przeprowadzkach czy podczas podziału majątku często takie zbiory się gdzieś gubią, a przecież stanowią niewyczerpalne źródło wiedzy o historii rodziny – pytajmy i działajmy póki jest na to czas!

Tworzenie drzewa genealogicznego

Najlepiej zacząć od cmentarza

Cmentarz to miejsce, gdzie często na kamiennych tabliczkach wyryte są najważniejsze daty historii naszych przodków – ich narodzin oraz śmierci. Te daty pozwolą na ich identyfikację w księgach metrykalnych oraz dokumentach. Pozwolą też stworzyć pierwsze wpisy w drzewie genealogicznym.

Na cmentarz warto wybrać się osobiście. Poza nagrobkami naszych najbliższych warto zwrócić uwagę na osoby o tym samym nazwisku – być może to dalsza rodzina? Niektóre cmentarze są zindeksowane online, co znacznie ułatwia sprawę, gdy od cmentarza dzieli nas większy dystans.

Cmentarze Online

• Cmentarz Parafialny w Zakliczynie
• Grobonet – wyszukiwarka grobów na różnych cmentarzach, głównie komunalnych (Brzesko, Tarnów)
• Cmentarze Komunalne w Krakowie – wyszukiwarka grobów na cmentarzach komunalnych w Krakowie
• Billiongraves – portal o zasięgu globalnym; szczególnie przydatny gdy niewiadomo gdzie ktoś jest pochowany

Księgi metrykalne

Podstawowym źródłem pracy każdego genealoga są księgi metrykalne. Na ich podstawie można stworzyć drzewo genealogiczne. Na początku przerażać może, że są pisane po łacinie – ale tak naprawdę wystarczy nauczyć się schematu oraz podstawowych łacińskich słów, żeby można było je bez problemu czytać. W internecie dostępne są łacińskie słowniki genealogiczne, które pomogą przetłumaczyć imiona, przyczyny zgonów czy adnotacje.

Księgi metrykalne na bieżąco tworzone są w kancelariach parafialnych oraz Urzędach Stanu Cywilnego. W tych miejscach najczęściej można poznać dane metrykalne swoich przodków po udokumentowaniu bezpośredniego pokrewieństwa. Niestety, ani w USC ani kancelarii parafii nie zostaną nam wydane dokumenty dotyczące dalszej rodziny (rodzeństwa naszych przodków i ich potomków). Tu musimy polegać na rodzinnych opowieściach i grobowcach rodzinnych.

Księgi z Urzędu Stanu Cywilnego po odpowiednim czasie przechodzą do Archiwum Państwowego:

• Po 100 latach od ostatniego wpisu w księdze urodzeń
• Po 80 latach od ostatniego wpisu w księdze małżeństw/zgonów

Zasoby Archiwum Państwowego można wyszukać na stronie https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/ (niektóre są dostępne online, a inne trzeba zamówić w formie skanu lub wybrać się do archiwum osobiście).

W zasobach Archiwum Diecezjalnego w Tarnowie są księgi metrykalne z terenu Diecezji Tarnowskiej (w tym Gminy Zakliczyn): Zasób Archiwum Diecezjalnego w Tarnowie.

Niektóre księgi metrykalne są zindeksowane w ramach społecznej inicjatywy genealogów – Geneteki.

W latach 90-tych Mormoni (USA) nawiązali współpracę z wieloma archiwami w Polsce, m.in. z Archiwum Diecezjalnym w Tarnowie. Na mocy tego porozumienia zeskanowali szeroki zasób ksiąg metrykalnych, a ich spis można znaleźć na stronie FamilySearch. Niektóre z tych ksiąg są dostępne bezpłatnie na ich stronie, ale niestety na razie nie dotyczy to Gminy Zakliczyn.

Jako Towarzystwo Miłośników Ziemi Zakliczyńskiej dysponujemy niektórymi księgami metrykalnymi z Gminy Zakliczyn i możemy pomóc w poszukiwaniach.

Jak zrobić drzewo genealogiczne?

Do naszkicowania podstawowego drzewa genealogicznego czasem wystarczy po prostu kartka i ołówek. Ale wraz z ilością osób w drzewie, miejsce na papierze się kończy. Warto wtedy sięgnąć po program lub skorzystać z genealogicznego portalu online. Wywód przodków najczęściej rozpoczyna się od samego siebie, a następnie dopisuje się kolejne pokolenia.

Ciekawostką jest, że pierwotnie drzewo genealogiczne miało zastosowanie praktyczne – na jego podstawie ustalano dziedziców władzy. Dziedziczenie następowało najczęściej linii męskiej. Rozpoczynano od najważniejszego przodka i rozrysowywano jego męskich potomków. Znana obecnie forma drzewa genealogicznego przyjęła postać tablicy przodków / wywodu przodków, gdzie uwzględnia się wszystkie linie w równym stopniu.

Portale genealogiczne

Obecnie portale genealogiczne to nie tylko narzędzia do tworzenia drzewa, a potężne narzędzia, które automatycznie dopasowują podobieństwa między drzewami innych użytkowników, a także przeszukują liczne zintegrowane archiwa w poszukiwaniu dokumentów czy informacji źródłowych.

Dodatkowo portale te mają bardzo ciekawe narzędzia do ulepszania fotografii (retusz, koloryzacja, ożywienie), porównywania podobieństwa i wiele innych.

Najbardziej znane portale genealogiczne:

• MyHeritage (głównie Europa, wersja polskojęzyczna)
• Ancestry (głównie USA)
• FamilySearch (głównie USA)

Polecane programy genealogiczne offline:

• Windows: Ahnenblatt (wersja darmowa i płatna)

• Mac, iPhone: MacFamilyTree (wersja płatna)

Korzystanie z zasobów internetowych

Społeczne Archiwum Ziemi Zakliczyńskiej

Zapraszamy do zakładki Archiwum Społeczne na naszej stronie internetowej, gdzie staramy się umieszczać materiały przydatne do poszukiwań.

Grupy na Facebooku

Cennym źródłem informacji są również historyczno-genealogiczne grupy na Facebooku, które zrzeszają dawnych i obecnych mieszkańców okolic zainteresowanych dawnymi losami ich miejscowości.

Jako Towarzystwo Miłośników Ziemi Zakliczyńskiej również prowadzimy grupę “Zakliczyn i okolice na starej fotografii”, na którą zapraszamy.

Bazy internetowe

• Straty.pl – Straty osobowe i ofiary represji pod okupacją niemiecką w latach 1939-1945
• Arolsen Archives – niemieckie archiwum dotyczące nazistowskich prześladowań. Wiele dokumentów jest dostępnych online, ale warto napisać wniosek o dedykowaną kwerendę.
• https://indeksrepresjonowanych.pl/ – Represje obywateli polskich w ZSRR 1939-1959
• Wojskowe Biuro Historyczne
• Archiwa Państwowe – szukajwarchiwach.gov.pl – Wyszukiwarka zawierajace dane ze wszystkich archiwów państwowych. Część jest zdigitalizowana.
• Baza jeńców wojennych
• Inwentarz IPN
• Lista pasażerów, którzy wyjechali do USA

Biblioteki

Każdy genealog wie jak cennym źródłem wiedzy są biblioteki!

W zasobach bibliotek cyfrowych można znaleźć wiele zdigitalizowanych gazet, które są kopalnią wiedzy o zwyczajnym życiu dawnych lat:

• Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa
• Małopolska Biblioteka Cyfrowa
• Tarnowska Biblioteka Cyfrowa
• Nowosądecka Biblioteka Cyfrowa

Warto wybrać się również do biblioteki stacjonarnie, w poszukiwaniu literatury faktu czy wydanych wspomnień. Na naszej stronie internetowej w zakładce Bibliografia Regionalna staramy się zbierać interesującą literaturę dla osób zainteresowanych regionem.

Archiwa

Podstawa prawna

W związku z próbą odtworzenia i badania historii mojej rodziny (art. 23 ustawy z dn. 23 kwietnia 1964 – potrzeby ochrony dobra osobistego w postaci kultu pamięci po osobie zmarłej)  uprzejmie proszę o…

Często, żeby uzyskać informacje osobowe trzeba udowodnić bezpośrednie pokrewieństwo. Można to zrobić za pomocą kserokopii/skanów odpisów aktów metrykalnych.

Teczka dowodowa

Teczka dowodowa zakładana była w momencie wystąpienia o pierwszy dowód osobisty. Znaleźć w niej można ankiety o wydanie dowodu ze zdjęciami, akty metrykalne, karty meldunkowe, zaświadczenia pracy, karty osobowe. Taka teczka dowodowa powinna znajdować się w miejscu wyrabiania ostatniego dowodu osobistego. Dokumentację związaną z dowodami osobistymi obowiązkowo przechowuje się tylko przez 10 lat – ale w zależności od urzędu może to trwać dłużej. Niektóre Urzędy przekazują takie teczki to Archiwów, a inne je kasują po określonym czasie.

Często do uzyskania teczki dowodowej wymagany jest numer dowodu osobistego. W przypadku braku posiadania tego numeru – można wnioskować o niego w Urzędzie Miasta lub Gminy na podstawie Księgi Meldunkowej dla danego adresu.

Niestety zdecydowana większość archiwalnych teczek dowodowych z terenu Gminy Zakliczyn uległa zniszczeniu w powodzi, która miała miejsce w 1997 roku.

Metryczki

Skromniejszą wersją teczek dowodowych są metryczki – zawierają podstawowe informacje, podpis i zdjęcie!

• Można ubiegać się o metryczki dowodowe osób zmarłych, bez okazywania dokumentów potwierdzających pokrewieństwo – wystarczy we wniosku opisać stopień pokrewieństwa lub spowinowacenia.
• Dowody osobiste wprowadzono w 1952 roku, więc osoby zmarłe przed tym rokiem nie będą figurowały w zasobach archiwum

Otrzymanie metryczek dowodowych wymaga wysłania odpowiedniego wniosku do instytucji je przechowującej, czyli Wieloosobowego Stanowiska ds. Działalności Archiwalnej w Milanówku:

https://warszawa.ap.gov.pl/zaswiadczenia-uwierzytelnione-kopie-i-odpisy/formularze-wzory-pism

ZUS

Po udokumentowaniu bezpośredniego pokrewieństwa mamy prawo wnioskować o dokumenty z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Często w takich dokumentach można znaleźć własnoręcznie pisane życiorysy, zaświadczenia, legitymacje ubezpieczeniowe, kserokopie dowodów osobistych, odpisy legitymacji kombatanckich, itd. Okres przechowywania dokumentów przez ZUS standardowo wynosi 50 lat, licząc od dnia śmierci ubezpieczonego.

Wniosek do ZUS można złożyć:

• Online (przez ePuap – pismo ogólne lub platformę PUE)
• Tradycyjną pocztą
• Osobiście

Dla przodków mieszkających na terenie gminy Zakliczyn odpowiednim oddziałem składania wniosku będzie ZUS – oddział w Tarnowie.

Autor: Katarzyna Kokosza