Kapliczka p.w. Matki Bożej z Dzieciątkiem w Kończyskach

Lokalizacja

Rys historyczny

Gdzieś w drugiej połowie XIX wieku, u zbiegu polnych dróg, stanęła niewielka kapliczka. Według miejscowej tradycji została ufundowana przez rodzinę Łagutków lub Legutków, ówczesnych właścicieli gruntu, na którym do dziś stoi.

Pierwsze potwierdzone źródłowo informacje pochodzą z 1874 roku – właścicielami działek nr 20/1 i 20/2, obejmujących kapliczkę, byli wówczas Franciszek Łopatka i jego żona Katarzyna z Jezierskich. Po śmierci Franciszka, w 1896 roku dokonano działu spadku – nieruchomość przypadła Maryannie z Łopatków Budzyniowej oraz Amelii, Antoniemu, Janowi i Karolowi Łopatkom.

W kolejnych latach właściciele zmieniali się. W 1912 roku jako posiadaczka gruntu z kapliczką figuruje Maria Budzyń, natomiast w 1930 – Elżbieta z Łopatków Margajowa. Dalsze zmiany własności odnotowano w latach 1968 i 1993.

W 2025 roku, po ponad półtora wieku prywatnego zarządu, właściciele działki Małgorzata i Rafał Tomaszek podjęli decyzję o nieodpłatnym przekazaniu gruntu wraz z kapliczką na rzecz Gminy Zakliczyn – z myślą o zachowaniu tego miejsca dla przyszłych pokoleń.

Opis kapliczki

Kapliczka stoi w środkowej części Kończysk, tuż przy głównej drodze biegnącej przez wieś. Usytuowana jest na gruncie wydzielonym z pobliskiego gospodarstwa, po północnej stronie drogi. Teren wokół wygrodzony jest drewnianym płotem sztachetowym z bramką od frontu.

Zbudowana z kamienia i cegły, otynkowana i pokryta dwuspadowym dachem krytym gontem, kapliczka reprezentuje neogotyk. Osadzona na planie prostokąta z półkolistym zamknięciem od strony północnej, z zachowaną prostotą i harmonią XIX-wiecznej wiejskiej architektury sakralnej.

Fasada przyciąga uwagę trójkątnym szczytem z wnęką, w której znajduje się kamienna rzeźba Chrystusa Frasobliwego. Po bokach widoczne są smukłe sterczyny zakończone metalowymi krzyżami. Drzwi wejściowe – dwuskrzydłowe, drewniane, zamontowane w solidnej futrynie, prowadzą do niewielkiego wnętrza, które zaskakuje bogactwem detali.

Wnętrze kapliczki – sklepione kolebkowo, bielone – skrywa kamienną mensę ołtarzową. Na niej ustawiono polichromowaną, drewnianą figurę Matki Bożej z Dzieciątkiem – przykład ludowego rzeźbiarstwa barokowego z XIX wieku. Po bokach – anioły z lichtarzami. Ściany zdobią oleodruki Matki Bożej Różańcowej i Chrystusa Ukrzyżowanego oraz obraz Matki Bożej Tuchowskiej z około 1870 roku, który – jak głosi tradycja – ofiarowała Katarzyna z Łopatków Budzyń.

Co istotne – niemal całe wyposażenie wnętrza pochodzi prawdopodobnie z czasów powstania kapliczki. Zachowane w dobrym stanie, stanowi cenny przykład wiejskiej sztuki religijnej drugiej połowy XIX wieku.

Remont kapliczki w 2013

Na początku drugiej dekady XXI wieku kapliczka wymagała pilnej interwencji. Na ścianach pojawił się grzyb, wilgoć coraz śmielej wdzierała się do wnętrza, a miejsce, które przez lata towarzyszyło mieszkańcom modlitwach, zaczęło tracić dawny blask.

Wtedy do działania przystąpiła Teresa Piekarz, ówczesna sołtys Kończysk i Radna Miasta Zakliczyn. Z potrzeby serca i troski o to miejsce podjęła się odnowienia kapliczki, angażując się w to przedsięwzięcie z pełnym zaangażowaniem. Dzięki wsparciu kilku życzliwych osób z lokalnej społeczności udało się zrealizować remont, który przywrócił kapliczce dawny blask.

Fotorelacja z prac remontowych w 2013 roku (z arch. p. Teresy Piekarz):

Renowacja kapliczki w 2025

Wiosną 2025 roku kapliczka ponownie znalazła się w centrum uwagi lokalnej społeczności. Tym razem inicjatorem działań było Koło Gospodyń Wiejskich Kończyska Otwarte Serca, które przy współpracy z sołtysem wsi Stanisławem Ziółkowskim rozpoczęło akcję odnowienia tego wyjątkowego miejsca. Jako że obiekt znajduje się w rejestrze zabytków, prace miały charakter renowacyjny – kapliczkę odmalowano, a także zadbano o jej obejście, porządkując teren i nadając mu reprezentacyjny wygląd. I tym razem mieszkańcy Kończysk nie zawiedli. Jedni dorzucili cegiełkę, inni zakasali rękawy do pracy. Nie było wielkich słów, ale była wspólna sprawa – i poczucie, że kapliczka to nie tylko zabytek, ale część lokalnego krajobrazu i wspólnej historii.

Prace renowacyjne (z arch. KGW Kończyska Otwarte Serca):

Kapliczka po odnowieniu (z arch. KGW Kończyska Otwarte Serca):

Poświęcenie kapliczki w 2025

Zwieńczeniem wszystkich starań wokół kapliczki była uroczystość jej poświęcenia, która odbyła się 19 maja 2025 roku, w ramach tradycyjnej majówki. Tego dnia mieszkańcy Kończysk i goście z okolicy spotkali się u stóp kapliczki, by wspólnie świętować zakończenie prac i oddać to miejsce pod duchową opiekę.

Muzyczną oprawę uroczystości zapewnił Zakliczyński Klub Heligonistów i Harmonistów, nadając wydarzeniu radosny i ludowy charakter. Poświęcenia dokonał ojciec Szymon Wierzbiak OFM, gwardian i proboszcz parafii pw. Matki Bożej Anielskiej oo. franciszkanów w Zakliczynie.

W imieniu społeczności głos zabrali sołtys Kończysk Stanisław Ziółkowski oraz burmistrz Miasta i Gminy Zakliczyn Dawid Chrobak, wyrażając wdzięczność wszystkim, którzy przyczynili się do odnowienia kapliczki i zachowania jej dla przyszłych pokoleń.

Dziś kapliczka w Kończyskach znów stoi tak, jak przed laty – cicha, skromna, obecna. Zatrzymuje spojrzenia, przypomina o czymś ważnym, choć niewypowiedzianym. Nie narzuca się, ale trwa – jak opowieść przekazywana szeptem między pokoleniami.

Fotorelacja z poświęcenia kapliczki 19 maja 2025 roku:

✍️ Zebranie informacji i fotorelacja z poświęcenia: Katarzyna Kokosza (Towarzystwo Miłośników Ziemi Zakliczyńskiej)

Źródła

• Informacje i materiały przekazane przez KGW Kończyska Otwarte Serca
• Dokumentacja z Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków w Warszawie
• Kapliczki, figury i krzyże przydrożne na terenie diecezji tarnowskiej. Red. J. Rzepa, Tarnów 1983, s. 735, il. 1443-1445.
• L. A. Nowak, Kraina mojego dzieciństwa – Dolina Srebrnych Mgieł, Wspomnienia z okolic Zakliczyna nad Dunajcem. „Głosiciel”. Miesięcznik Miasta i Gminy Zakliczyn, XI 2013, nr 11 (211), s. 22.